Dịch vụ giao hàng nhanh ở Việt Nam còn nhiều bất cập cần khắc phục

Khi thương mại điện tử ngày càng phát triển, dịch vụ chuyển phát nhanh cũng nở rộ theo. Tuy nhiên, bên cạnh sự tiện lợi, dịch vụ này cũng bộc lộ nhiều hạn chế.

Mới đây, Công ty CP Chuyển phát nhanh GNN (GNN Express) - từng được coi là một trong những tên tuổi hàng đầu trong lĩnh vực chuyển phát nhanh - đã bất ngờ tuyên bố dừng hoạt động, với số nợ tiền thu hộ từ đối tác lên tới 5,5 tỷ đồng.

Phát triển nhanh nhưng tồn tại nhiều bất cập

Theo Bộ Thông tin và Truyền thông (TT-TT), tính đến hết tháng 8-2018, cả nước có 356 doanh nghiệp (DN) được cấp phép và xác nhận hoạt động bưu chính. Các DN này chủ yếu tập trung tại hai thành phố lớn là Hà Nội và TP.HCM.

Sự phát triển mạnh mẽ của dịch vụ chuyển phát nhanh, trong khi công tác quản lý nhà nước chưa chặt chẽ, đã khiến nhiều người sử dụng dịch vụ này lo ngại về nguy cơ bị thiệt hại hoặc mất mát tài sản khi gửi hàng, thậm chí là "ôm tiền" như trường hợp của GNN Express vừa qua. Từ đầu năm 2018 đến nay, riêng TP. Hà Nội đã có khoảng 80 DN được cấp phép hoạt động bưu chính. Cuộc cạnh tranh chiếm lĩnh thị trường đã khiến không ít DN bỏ qua việc tuyển dụng, đào tạo lao động và nâng cao chất lượng dịch vụ.

Dịch vụ giao hàng nhanh ở Việt Nam còn nhiều bất cập cần khắc phục

Đã có nhiều khiếu nại từ đối tác của các công ty chuyển phát nhanh về việc hàng hóa bị hỏng hóc, bị đánh tráo hoặc bị mất. Gần đây, một chủ cửa hàng kinh doanh máy ảnh trên phố Vọng Đức, TP. Hà Nội cho biết anh đã sử dụng dịch vụ chuyển phát nhanh của một công ty để gửi chiếc máy ảnh trị giá 18 triệu đồng vào TP. HCM. Tuy nhiên, khi khách nhận hàng, bên trong lại là một chai nước. Nhiều trường hợp "dở khóc dở cười" khác cũng đã xảy ra khi hàng hóa có giá trị cao nhưng bên trong hộp lại chứa... cục gạch.

Theo tìm hiểu của phóng viên, những sản phẩm thường xuyên bị đánh tráo khi gửi qua dịch vụ chuyển phát nhanh bao gồm điện thoại di động, máy ảnh, đồng hồ và những hàng hóa giá trị khác. Mặc dù việc tráo đổi sản phẩm xảy ra không ít trong quá trình vận chuyển, nhưng khách hàng gặp rất nhiều khó khăn trong việc yêu cầu các đơn vị chuyển phát nhanh bồi thường.

Một khách hàng thường xuyên sử dụng dịch vụ chuyển phát nhanh cho biết không ít DN được thành lập và hoạt động, nhưng phương tiện và nhân lực không đủ, do đó họ chỉ đứng ra làm trung gian, thu gom đơn hàng rồi thuê lại mạng lưới của bên thứ ba để hưởng phần trăm, dẫn đến chất lượng dịch vụ không đảm bảo. Bên cạnh đó, nhiều DN đã không tuân thủ các quy định pháp luật về vận chuyển hàng hóa, chưa chú trọng đến việc kiểm soát sản phẩm gửi đi, dẫn đến việc bị các đối tượng tội phạm lợi dụng để vận chuyển hàng cấm như vũ khí, ma túy...

 

Cần Tăng Cường Quản Lý

Trong buổi trao đổi với phóng viên Báo Người Lao Động, một lãnh đạo của Sở Thông tin và Truyền thông TP Hà Nội cho biết hàng năm, sở đều tổ chức các cuộc thanh tra, kiểm tra hoạt động của các doanh nghiệp trong lĩnh vực bưu chính và chuyển phát nhanh. Tuy nhiên, ông Quang thừa nhận rằng lực lượng kiểm tra còn mỏng, trong khi lĩnh vực này phát triển mạnh mẽ trong thời gian gần đây, nên "năm nào cũng có kế hoạch kiểm tra nhưng không thể thực hiện hết được".

Theo ý kiến của vị lãnh đạo này, các doanh nghiệp trong ngành chuyển phát nhanh cũng thường "lười" gửi báo cáo hoạt động về cơ quan quản lý. Điều này đã khiến sở gặp khó khăn trong việc kiểm soát và nắm bắt tình hình kinh doanh thực tế.

Trước sự việc GNN Express ôm tiền tỷ của đối tác và tuyên bố ngừng hoạt động, Sở Thông tin và Truyền thông TP Hà Nội cho biết sẽ chỉ đạo các đơn vị liên quan thực hiện kiểm tra cụ thể. Để ngăn chặn những rủi ro có thể xảy ra cho khách hàng khi sử dụng dịch vụ chuyển phát nhanh, cần phải tăng cường vai trò quản lý của cơ quan nhà nước. Bên cạnh đó, giữa người sử dụng dịch vụ và bên cung cấp dịch vụ cần có các cam kết rõ ràng trước khi thực hiện giao dịch.

"Trong số các giải pháp cần thiết, bảo hiểm hàng hóa là một yếu tố quan trọng. Khi xảy ra sự cố trong quá trình chuyển phát, các bên sẽ cùng phối hợp để giải quyết. Cam kết mua bảo hiểm sẽ nâng cao trách nhiệm của doanh nghiệp và vai trò của người đứng đầu trong quản lý," vị lãnh đạo Sở Thông tin và Truyền thông TP Hà Nội đề xuất.

Với những lỗ hổng hiện có trong hoạt động chuyển phát và giao hàng nhanh, luật sư Trương Quốc Hòe, thuộc Đoàn Luật sư TP Hà Nội, nhấn mạnh rằng cơ quan quản lý nhà nước cần thường xuyên kiểm tra và giám sát các hoạt động của những doanh nghiệp trong lĩnh vực này. Sự phát triển nhanh chóng của các doanh nghiệp và việc hoạt động khá tự do đã dẫn đến tình trạng nhiều mô hình bị biến tướng, lợi dụng lòng tin của khách hàng để chiếm đoạt tài sản.

Luật sư Hòe cho rằng các thỏa thuận giữa bên cung cấp dịch vụ và bên sử dụng cần phải rõ ràng, đầy đủ và đảm bảo cơ sở pháp lý, đặc biệt là khi ứng dụng công nghệ thông tin ngày càng phát triển. "Việc ứng dụng công nghệ thông tin và thực hiện các giao dịch qua ứng dụng là xu thế tất yếu. Tuy nhiên, việc ủy thác thu hộ tiền (COD) như hiện nay cần được thể hiện bằng các hợp đồng rõ ràng. Cần có các hợp đồng về vận chuyển hàng hóa và nhận ủy thác thu tiền. Các bên nên chú ý đến vấn đề này để đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của mình," luật sư Hòe phân tích.

Dịch vụ giao hàng nhanh ở Việt Nam còn nhiều bất cập cần khắc phục
Nhiều khoảng trống pháp lý

Chuyên gia logistics Đặng Đình Đào, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu kinh tế và Phát triển - Trường Đại học Kinh tế Quốc dân, nhận định rằng pháp luật về logistics tại Việt Nam vẫn còn khá chung chung, thiếu quy định cụ thể và có nhiều kẽ hở.

Theo ông Đào, dịch vụ giao hàng nhanh là một loại hình thuộc lĩnh vực logistics, đã được nhiều quốc gia trên thế giới phát triển thành công thông qua cách bố trí khoa học và tuân thủ pháp luật. Tuy nhiên, tại Việt Nam, pháp luật liên quan đến dịch vụ này hiện đang bị bỏ ngỏ.

"Nghị định 140 trước đây và sau đó là Nghị định 163 về kinh doanh dịch vụ logistics mặc dù có đề cập đến loại hình này nhưng nội dung lại rất chung chung. Trong khi đó, Luật Thương mại định nghĩa logistics là các hoạt động thương mại - thương nhân nhận hàng, vận chuyển, lưu kho, làm thủ tục hải quan, các thủ tục giấy tờ khác, tư vấn khách hàng, đóng gói bao bì, ghi ký mã hiệu, giao hàng, hoặc các dịch vụ khác liên quan đến hàng hóa theo thỏa thuận với khách hàng để hưởng thù lao… nhưng vẫn chưa theo kịp với sự phát triển tự phát của dịch vụ giao hàng nhanh hiện nay," ông Đào chỉ ra.

Ngoài Luật Thương mại, các dịch vụ chuyển phát và giao hàng còn chịu sự điều chỉnh của Luật Bưu chính. Do đó, khi xảy ra sự cố, dễ dẫn đến tình huống không có một cơ quan quản lý nào đứng ra chịu trách nhiệm chính. "Vì đây là mảng dịch vụ bị pháp luật bỏ lỏng, tôi đề nghị cơ quan quản lý cần tiến hành nghiên cứu để đưa ra quy định chặt chẽ hơn; cần thiết có chương, mục riêng trong luật quy định cụ thể và rõ ràng về loại hình này. Nếu không, các DN chỉ cần hoàn tất thủ tục đăng ký kinh doanh với Sở Kế hoạch và Đầu tư rồi tự do hoạt động mà không bị kiểm soát," chuyên gia Đặng Đình Đào băn khoăn.

Dịch vụ giao hàng nhanh ở Việt Nam còn nhiều bất cập cần khắc phục
​​​​​​​

Về trách nhiệm bồi thường khi xảy ra tranh chấp trong dịch vụ logistics nói chung và giao hàng hóa nói riêng, ông Đào dẫn chứng Nghị định 163 cho rằng giới hạn trách nhiệm của thương nhân kinh doanh dịch vụ logistics phụ thuộc vào thỏa thuận giữa các bên. Nếu khách hàng không thông báo trước về trị giá hàng hóa, giới hạn trách nhiệm tối đa là 500 triệu đồng cho mỗi yêu cầu bồi thường. Ngược lại, nếu khách hàng đã thông báo trước và được thương nhân xác nhận, giới hạn trách nhiệm sẽ không vượt quá giá trị của hàng hóa đó.

Tuy đã có quy định trong pháp luật, nhưng việc xác định trách nhiệm không rõ ràng, chủ yếu dựa vào thỏa thuận giữa các bên. Do đó, ông Đào khuyến cáo rằng trong khi chưa lấp được các lỗ hổng pháp lý, các bên tham gia giao dịch cần cẩn trọng trong việc ký kết hợp đồng để tránh thiệt hại cho bản thân.