Nghề giao hàng đối mặt với nguy hiểm, lừa đảo và khủng hoảng thừa

Nghề giao hàng đối mặt với nguy hiểm, lừa đảo và khủng hoảng thừa. Nhờ sự bùng nổ của công nghệ và xu hướng mua sắm online, ngành nghề vận chuyển hàng hóa, hay còn gọi là nghề shipper, đang ngày càng phát triển mạnh mẽ. 

### Thu nhập là yếu tố chính thu hút các shipper

Trong bối cảnh dịch bệnh diễn ra căng thẳng, cùng với cái nắng oi ả, các con phố trở nên vắng vẻ. Thế nhưng, đây lại là thời điểm vàng cho nghề shipper. 

Tại một quán ăn nổi tiếng trên phố Minh Khai, quận Hai Bà Trưng, Hà Nội, các shipper mặc trang phục kín mít, khẩu trang che mặt, đông đúc tại quán, tràn ra cả ngoài đường để chờ nhận hàng. Không nhớ đây là chuyến hàng thứ bao nhiêu trong ngày, nhưng nhìn danh sách đơn hàng dày đặc, Nguyễn Văn Trọng, một tài xế của Baemin, không khỏi sốt ruột.

“Sau khi thành phố cấm các cửa hàng ăn uống phục vụ tại chỗ, đơn hàng đồ ăn liên tục tăng lên, nhất là vào giờ cao điểm từ 11h đến 13h, khi lượng đơn hàng tăng đến 50%. Khách gọi rất đông, nhiều quán ăn đông kín người, chúng tôi phải chờ hàng…” - anh Trọng cho biết.

Sự lên ngôi của mua sắm trực tuyến đã kéo theo sự phát triển của nhiều ứng dụng đặt hàng online và các hình thức giao nhận hàng hóa. Vai trò của đội ngũ shipper, vì thế, ngày càng quan trọng hơn bao giờ hết, khi họ trở thành cầu nối giữa các đơn vị kinh doanh và người tiêu dùng trong nền kinh tế chia sẻ.

Nghề giao hàng đối mặt với nguy hiểm, lừa đảo và khủng hoảng thừa

Chỉ với vài thao tác đơn giản, khi đăng nhập vào ứng dụng "On driver", Nguyễn Văn Cường, một shipper tự do ở Tây Mỗ, Hà Nội, đã nhanh chóng tìm thấy đơn hàng mà không cần phải trả bất kỳ khoản phí nào. Cường chia sẻ, có rất nhiều ứng dụng giao hàng tương tự như "On driver" giúp các shipper dễ dàng kết nối với khách hàng chỉ trong vài "tích tắc".

"Hiện nay có rất nhiều app, kể cả Grab hay Bee trước đây chỉ chuyên chở người nhưng giờ đây cũng chuyển hàng, giao đồ ăn. Ví dụ như Grab, chỉ cần tải app về, ra địa chỉ 76 Duy Tân để đăng ký, mang theo giấy tờ là có thể đăng ký và bắt đầu làm việc ngay" - anh Cường nói.

Nhờ sự hỗ trợ của công nghệ, mọi loại hàng hóa đều có thể được bán trực tuyến. Theo hình thức kinh doanh này, dịch vụ giao hàng cũng đang trong thời kỳ phát triển. Với yêu cầu đơn giản, không cần bằng cấp, cùng với mức thu nhập hấp dẫn, số lượng người tham gia vào "đội ngũ shipper" ngày càng tăng lên, với đủ mọi giới tính và độ tuổi.

Chị Đặng Thị Thanh Thảo, 47 tuổi, sống tại Hà Nội, đã làm công việc giao hàng cho Viettel Post được hơn 2 năm. Trước khi trở thành tài xế, chị từng là giáo viên mầm non. Từ bỏ một nghề "nắng không đến mặt, mưa không đến đầu" để làm công việc "dầm mưa dãi nắng", chị Thảo cảm thấy rằng một công việc có thời gian linh hoạt và ít áp lực là quyết định đúng đắn.

Chị Thảo chia sẻ: "Trước đây, tôi làm giáo viên mầm non nhưng do ông bà ốm quá nên không thể tiếp tục đi làm thường xuyên, bắt buộc phải tìm một công việc tự do. Nhờ vậy, tôi vẫn có thể chăm sóc ông bà và đưa đón con đi học. Tôi đã thử làm nấu ăn, giúp việc cho gia đình, nhưng sau khi làm công việc này, tôi thấy yêu thích và gắn bó với nó hơn hai năm".

Đối với các shipper, thu nhập là yếu tố chính thu hút họ. Mỗi đơn hàng giao trong nội thành có mức thu khoảng 20.000 - 40.000 đồng, tùy thuộc vào khoảng cách và tính chất hàng hóa. Nếu siêng năng và biết cách tìm kiếm đơn, một shipper có thể kiếm được từ 600.000 - 700.000 đồng/ngày. Công việc này hấp dẫn đến mức nhiều nhân viên văn phòng đã quyết định bỏ việc, và nhiều sinh viên sau khi tốt nghiệp không chọn nghề đúng chuyên môn mà tìm đến nghề shipper để kiếm sống.
 

Anh Phạm Đình Duy, tốt nghiệp ngành kỹ thuật tại một trường trung cấp, đã làm shipper tự do ở Hà Nội hơn 10 năm. Anh chia sẻ rằng thu nhập từ nghề shipper "vượt trội" so với nhiều công việc văn phòng khác: "Nếu được lựa chọn lại, tôi vẫn sẽ chọn làm shipper vì lương ổn định hơn so với công việc nhà nước, nhưng cần phải biết cách quản lý. Trước đây, tôi làm kế toán kho cho một công ty tư nhân, nhưng lương chỉ khoảng 4,5 triệu đồng. Sau một thời gian, tôi đã nghỉ việc và chuyển sang làm shipper. Nếu ai biết cách tiết kiệm ở Hà Nội, thu nhập có thể rất tốt. Trung bình, tôi kiếm được khoảng 15 triệu đồng, nhưng nếu may mắn có thể lên tới 30-40 triệu đồng. Có những ngày chạy cả đêm, tôi có thể thu về khoảng 1,5 triệu đồng/ngày."

Khác với Duy, Nguyễn Văn Hà, một sinh viên năm cuối tại một trường đại học ở Hà Nội, lại chọn nghề shipper như một công việc làm thêm. Hà cho biết, thu nhập trung bình của một sinh viên làm thêm như anh vào khoảng 5 triệu đồng/tháng. Mặc dù công việc này không liên quan đến chuyên ngành và không mang lại trải nghiệm môi trường văn phòng, nhưng nó vẫn đem lại cho Hà những bài học thực tiễn.

Hà chia sẻ: "Tôi làm để kiếm thêm một ít tiền cho những buổi đi chơi và chi phí sinh hoạt cá nhân. Tôi thích đi lại, vừa thư giãn đầu óc, vừa có thể làm thêm nghề này."

Theo Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam, hơn 60% người dân Việt Nam đã tiếp cận internet, và trong số đó, 98% đang thực hiện mua sắm trực tuyến. Vì vậy, dịch vụ giao nhận tại các đô thị lớn như Hà Nội và TP.HCM ngày càng phát triển mạnh mẽ. Không chỉ những "ông lớn" trong ngành chuyển phát như Viettel Post, EMS, VNPost, mà còn có các công ty khởi nghiệp như giaohangnhanh, supership, giaohangtietkiem, cùng những doanh nghiệp nước ngoài như Grab, Now, Baemin, Lalamove cũng tham gia vào việc chiếm lĩnh thị trường tiềm năng này. Mỗi công ty, doanh nghiệp lại thu hút hàng chục nghìn lao động trong lĩnh vực giao nhận hàng hóa.

Anh Đặng Nhật Minh, cán bộ quản lý chất lượng tài xế cho ứng dụng Lalamove tại Hà Nội, cho biết: "Từ năm 2017, khi chúng tôi bắt đầu hoạt động tại Việt Nam, chúng tôi đã xác định đây là một thị trường đầy tiềm năng với nhiều cơ hội. Trước đây, người dân thường quen với các hình thức mua sắm truyền thống, nhưng hiện nay với các ứng dụng giao hàng thông minh, thời gian phục vụ được tính theo phút thay vì theo ngày như trước đây".

Nếu như năm 2013 chỉ có vài công ty hoạt động trong lĩnh vực giao vận, thì đến nay, thị trường đã có hàng chục cái tên khác nhau và quy mô cũng ngày càng lớn hơn. Hơn nữa, còn có một số lượng không nhỏ người làm shipper tự do. Sự phát triển phong phú và đa dạng của nghề này không chỉ tạo công ăn việc làm cho một bộ phận người dân mà còn hình thành nên một bức tranh sống động cho thị trường giao nhận hàng hóa tiêu dùng, đóng vai trò là một mắt xích không thể thiếu trong cỗ máy thương mại điện tử hiện nay.

Nghề giao hàng đối mặt với nguy hiểm, lừa đảo và khủng hoảng thừa

Nước mắt nghề shipper

Mặc dù là một công việc đầy vất vả, "đội nắng, gánh mưa" trên những con đường để kiếm sống, những người làm nghề shipper vẫn luôn hy vọng có được thu nhập cao từ một công việc ít áp lực và chủ động về thời gian. Tuy nhiên, ít ai biết rằng đằng sau công việc này là những khó khăn, sự cạnh tranh, lừa đảo và cả những hiểm nguy. Đặc biệt trong thời điểm dịch bệnh, khi đa số mọi người chọn ở nhà để tránh rủi ro, nghề shipper lại phải đối mặt với không ít nguy cơ tiềm ẩn mà không có bất kỳ lá chắn bảo vệ nào.

Anh Phạm Đình Duy, từ bỏ nghề kế toán để trở thành shipper tự do với thu nhập khoảng 15 triệu đồng/tháng, đã phải đánh đổi bằng những ngày ra khỏi nhà khi vợ và hai con còn đang say giấc, và trở về khi con đã ngủ say, chỉ còn lại người vợ trằn trọc lo lắng khi thấy chồng chưa về. Cùng với những chuyến xe đêm là nguy cơ phải đối mặt với dịch bệnh, tai nạn, và điều đáng sợ nhất là bị cướp.

"Trước đây, khi vợ tôi mang bầu đứa thứ nhất, tôi thường xuyên đi làm thêm, có những hôm đến 2-3 giờ sáng tôi vẫn phải đi lấy hàng cho khách. Nhưng bây giờ, tôi chỉ đi làm đến 12 giờ đêm. Những hôm nào muộn quá, chỉ khi shop quen biết tôi mới nhận đơn, chứ kể cả có nhiều tiền cũng không dám chạy vì rủi ro rất cao. Dễ kiếm tiền thì đơn giản, nhưng nếu không lấy được tiền mà lại bị cướp thì nguy hiểm hơn nhiều," anh Duy chia sẻ.

 

Với thu nhập từ nghề giao hàng, vợ chồng anh Duy đã chuyển đến một căn phòng trọ rộng rãi hơn trước. Tuy nhiên, những cuộc cãi vã và mâu thuẫn liên quan đến công việc của chồng ngày càng gia tăng. Chị Trương Thị Nhã, vợ của anh Phạm Đình Duy, luôn cảm thấy lo lắng khi chồng mình làm một nghề tự do "đi sớm, về khuya" trong bối cảnh dịch bệnh đang diễn ra phức tạp.

Chị Nhã cho biết: "Nhiều hôm anh ấy về muộn, gọi điện không liên lạc được, cả đêm tôi mất ngủ. Thực sự, tôi cũng không hài lòng lắm vì mặc dù thu nhập có thể cao, nhưng lại không ổn định, hôm được hôm mất. Có điều gì đó khiến tôi cảm thấy không an toàn và không yên tâm."

Ngoài ra, dịch bệnh cũng là nỗi lo lớn đối với các shipper khi hàng ngày phải tiếp xúc với rất nhiều người lạ. Trong cái nóng gần 40 độ tại Hà Nội, chiếc điện thoại của Nguyễn Mạnh Đạt – 20 tuổi, không ngừng "kêu" với những đơn hàng giao đồ ăn. Lau đi những giọt mồ hôi, Đạt chia sẻ, trong thời điểm dịch bệnh, ai cũng hạn chế ra đường, nhưng với đặc thù của nghề shipper, mỗi ngày anh phải tiếp xúc với khoảng 40 người, bao gồm cả khách hàng và chủ cửa hàng. Mặc dù đã thực hiện các biện pháp phòng dịch và thay khẩu trang liên tục, Đạt vẫn rất lo lắng về nguy cơ lây nhiễm trong quá trình giao hàng.

" Tôi cũng tự trang bị nước rửa tay và thường xuyên thay khẩu trang, quần áo mỗi ngày thay hai bộ, nhưng nói thật, tôi vẫn hơi sợ... Ngày nào đọc tin tức thấy báo có nhiều ca nhiễm COVID-19, tôi cũng cảm thấy e dè nhưng không dám nghỉ, vì nếu nghỉ thì sẽ không có thu nhập," anh Đạt chia sẻ.

Nghề shipper có thể mang lại thu nhập đủ sống cho những người lao động yêu thích công việc thoải mái về đầu óc, không yêu cầu bằng cấp, nhưng rủi ro đi kèm cũng rất lớn. Tình huống khách "bom" hàng vẫn thường xảy ra. Lê Văn Minh, một shipper giao đồ ăn ở Cầu Giấy, Hà Nội, có lần nhận được yêu cầu ứng trước 500.000 đồng để lấy đồ ăn cho khách. Khi Minh đến nơi giao hàng, người đặt hàng đã "biến mất," và tắt điện thoại, khiến anh mất trắng tiền công của một ngày làm việc.

"Tôi đưa đồ ăn, có đơn vài trăm nghìn. Nếu khách không nghe máy hoặc không nhận hàng, coi như mình mất tiền. Nếu không giải quyết được thì mình phải tự xử lý. Ai cũng từng gặp tình huống khách bom hàng như vậy. Có hôm, chỉ cần uống vài cốc trà sữa là khách đã "bùng" rồi," anh Minh bày tỏ.

Đằng sau tay lái của một shipper là những lời chê bai từ khách hàng khi giao hàng trễ, đồ ăn nguội, hoặc không đúng yêu cầu (dù lỗi thuộc về người bán). Dẫu những lần giao hàng đi kèm với mệt mỏi và nỗi chua xót, vẫn có rất nhiều shipper cố gắng vượt qua và bám trụ với nghề. Nhưng nỗi lo sợ lớn nhất đối với bất cứ shipper nào chính là gặp phải chủ hàng lừa đảo.

Từng bị lừa mất 2 triệu đồng vì cả tin, Nguyễn Văn Cường ở Tây Mỗ, Hà Nội trở nên rất cẩn trọng trong quá trình giao hàng. Trong giới shipper, với những đơn hàng yêu cầu thu tiền của khách, nhiều tài xế thường ứng trước tiền hàng để tránh mất công quay lại shop. Lợi dụng kẽ hở này, nhiều kẻ giả mạo shop bán hàng đã đưa cho tài xế những món hàng không có giá trị, giao đến địa chỉ ảo rồi biến mất cùng với số tiền đã nhận.
 

Nghề giao hàng đối mặt với nguy hiểm, lừa đảo và khủng hoảng thừa
Anh Cường tâm sự rằng, đa số shipper khi bị lừa thường "bấm bụng", chấp nhận mất trắng số tiền đặt cọc vì không thể tìm ra bất kỳ thông tin nào về người thuê giao hàng. "Đối tượng lừa đảo sử dụng rất nhiều mánh khóe và chiêu trò. Những người mới vào nghề thấy tiền ship cao thường nhận đơn ngay. Sau đó, khi gọi điện lại, cả đầu gửi hàng đều không liên lạc được. Một ngày làm việc chỉ kiếm được ít ỏi, cộng với tiền công, xăng xe và mệt nhọc trên đường... nhưng khi bị lừa thì chỉ biết chịu," anh nói.

Mặc dù dịch vụ giao hàng đang phát triển, nhưng loại hình vận chuyển này đang bị nhiều đối tượng xấu lợi dụng. Anh Trần Khắc Tiệp, nhân viên giao hàng tại khu vực Bà Triệu, Hoàn Kiếm, Hà Nội, cho biết, nhiều đơn hàng khách không ứng tiền nhưng bọc gói rất cẩn thận, khiến việc kiểm tra nội dung trở nên khó khăn. Nếu bên trong là hàng cấm, ma túy hoặc chất gây cháy nổ, shipper không kiểm tra sẽ vô tình tiếp tay cho tội phạm.

Theo anh Tiệp: "Rủi ro lớn nhất là nhầm hàng mất hàng và có thể gặp hàng cấm bên trong. Chúng tôi thường không có thời gian để kiểm tra, và sau một vài vụ, công ty đã yêu cầu phải mở ra kiểm tra hết. Một ngày có 200 đơn, nếu kiểm tra sẽ tốn rất nhiều thời gian để mở ra và đóng lại, mà mất thời gian quá thì không thể lấy được đơn hàng".

Ngoài việc đối mặt với những rủi ro và lừa lọc, nghề giao hàng cũng đang đứng trước cuộc khủng hoảng thu nhập do số lượng shipper tăng nhanh chóng, khiến thị trường dần bão hòa.

Dạo qua một vòng các hội nhóm trên mạng xã hội như "Ship tìm người, người tìm ship" hay "Hội Shipper Hà Nội", chỉ cần một thông báo cần tìm nhân viên giao hàng là lập tức thu hút hàng chục người vào nhận việc, thậm chí có những người "phá giá thị trường" với mức thù lao rất thấp.

Còn rất nhiều tình huống bi hài, thậm chí cả những ấm ức, tủi hờn mà shipper nào cũng phải trải qua. Họ như những "chú ong thợ" cần mẫn, miệt mài hòa vào dòng người tấp nập với những kiện hàng, để đổi lấy sự hài lòng của khách hàng, và cũng để "tích tiểu thành đại" từ những đồng tiền công ít ỏi đằng sau những chuyện buồn vui trên tay lái.